پژوهشگران در دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن این مطالعه را هدایت کردند. هدف این تحقیق، بررسی این بود که آیا یک داروی آزمایشی ضد آمیلوئید به نام گانتنروماب (gantenerumab) می‌تواند به افرادی با شکل ارثی آلزایمر کمک کند یا خیر. در یک زیرگروه از بیمارانی که به مدت طولانی‌تری تحت درمان بودند، این دارو همان‌طور که انتظار می‌رفت، خطر بروز علائم را تا ۵۰ درصد کاهش داد. این یافته‌ها به مطالعات پیگیری بیشتری نیاز دارند، اما کارشناسان مستقل نسبت به اینکه این کشف چه معنایی برای آینده‌ی درمان آلزایمر خواهد داشت، محتاطانه خوش‌بین هستند.
توماس ام. ویشنفسکی، مدیر مرکز نورولوژی شناختی در NYU Langone Health (که در این پژوهش مشارکت نداشته است)، به Gizmodo گفت:
"نتایج نشان می‌دهد که امیدواری خوبی وجود دارد که درمان آسیب‌شناسی [آلزایمر] در مراحل پیش‌بالینی بیماری ممکن است در کند کردن یا پیشگیری از شروع بیماری مؤثر باشد."
گانتنروماب یکی از چندین داروی مشابهی است که دانشمندان برای درمان آلزایمر توسعه داده‌اند. این دارو یک آنتی‌بادی ساخته‌شده در آزمایشگاه است که پروتئین بتا آمیلوئید را هدف قرار می‌دهد؛ یکی از دو پروتئینی که تصور می‌شود نقش حیاتی در ایجاد آلزایمر دارند (دیگری تائو است).
در افراد مبتلا به آلزایمر، شکل نادرست تاخورده‌ی بتا آمیلوئید در مغز تجمع می‌کند و به صورت توده‌های مقاومی به نام پلاک درمی‌آید که به تدریج بافت مغز را پر کرده و به آن آسیب می‌زنند. دانشمندان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که ممکن است با داروهایی مانند گانتنروماب که این پلاک‌ها را تجزیه کرده و از تشکیل آن‌ها جلوگیری می‌کنند، بتوان روند آلزایمر را متوقف یا حداقل کند کرد.
اما این فرضیه مسیر همواری را طی نکرده است. بسیاری از داروهای ضد آمیلوئید در مراحل اولیه نویدبخش بودند، اما در آزمایش‌های بزرگ‌تری که روی افراد با علائم اولیه آلزایمر انجام شد، شکست خوردند. گانتنروماب نیز از این قاعده مستثنی نبود؛ در اواخر ۲۰۲۲، شرکت داروسازی روشه (Roche) پس از شکست دو آزمایش بالینی فاز III، توسعه‌ی این دارو را متوقف کرد.
با این حال، داروهای ضد آمیلوئید جدیدتر اخیراً تأثیری ملایم اما قابل‌توجه در کند کردن روند آلزایمر نشان داده‌اند؛ تأثیری که برای کسب تأییدیه از سازمان غذا و دارو (FDA) کافی بوده است. برخی محققان، از جمله تیم دانشگاه واشنگتن، امیدوارند که درمان با داروهای ضد آمیلوئید اگر پیش از بروز علائم آلزایمر آغاز شود، تأثیر مؤثرتری داشته باشد.
از سال ۲۰۱۲، محققان و گروه‌های دیگر، آزمایش‌های پیشگیری را با استفاده از داروهای ضد آمیلوئید در افرادی با آلزایمر ارثی غالب آغاز کردند؛ یک وضعیت ژنتیکی که تقریباً به‌طور قطعی باعث بروز زوال عقل در بازه‌ی سنی ۳۰ تا ۵۰ سالگی می‌شود. بیشتر این آزمایش‌ها تاکنون ناموفق بوده‌اند — به‌جز شاید آزمایش مربوط به گانتنروماب.
هنگامی که مطالعه‌ی اولیه‌ی گانتنروماب در سال ۲۰۲۰ به پایان رسید، محققان دریافتند که این دارو سطح آمیلوئید بیماران را کاهش داده است. اما در آن زمان، هنوز برای تعیین اینکه آیا این دارو می‌تواند علائم بیماری را به تأخیر بیندازد، زود بود، زیرا انتظار نمی‌رفت که بیشتر بیماران در آغاز مطالعه، تا ۱۰ تا ۱۵ سال آینده بیمار شوند.
سپس محققان تصمیم گرفتند گانتنروماب را به‌طور آزاد در اختیار بیماران (از جمله کسانی که پیش‌تر دارونما یا داروی دیگری دریافت کرده بودند) قرار دهند تا این آزمایش را به‌عنوان بخشی از یک مطالعه‌ی ادامه‌دار دنبال کنند.
نتایج جدید این مطالعه، که چهارشنبه در مجله‌ی The Lancet Neurology منتشر شد، موجی از هیجان را در میان محققان ایجاد کرده است.
رندال جی. بیتمن (Randall J. Bateman)، استاد نورولوژی در دانشگاه واشنگتن و نویسنده‌ی ارشد این مطالعه، در بیانیه‌ای از دانشگاه گفت:
"همه‌ی افراد شرکت‌کننده در این مطالعه، سرنوشتشان ابتلا به آلزایمر بود، اما برخی از آن‌ها هنوز علائمی نشان نداده‌اند. هنوز نمی‌دانیم آن‌ها چقدر بدون علائم باقی خواهند ماند — شاید چند سال، شاید چند دهه."
با این حال، این مطالعه با محدودیت‌های مهمی همراه است.
اول اینکه، یافته‌ها تنها اشاره به یک مزیت احتمالی در پیشگیری دارند. ویشنفسکی خاطرنشان می‌کند که اگرچه دارو ممکن است خطر زوال شناختی را در کل گروه بزرگ‌ترِ افراد بدون علائم کاهش داده باشد، این کاهش از نظر آماری معنی‌دار نبوده (احتمالاً به دلیل تعداد کم بیماران — در مجموع ۷۳ نفر). اما در زیرگروه کوچکتری از بیماران بدون علائم که به‌طور متوسط حدود هشت سال تحت درمان بودند، دارو به نظر می‌رسد احتمال زوال شناختی را تا ۵۰ درصد کاهش داده است. البته این زیرگروه فقط شامل ۲۲ بیمار بوده است، که نمونه‌ی آماری کوچکی محسوب می‌شود.
این آزمایش همچنین برای بسیاری از بیماران زودتر از حد انتظار به پایان رسید، زیرا شرکت روشه توسعه‌ی دارو را متوقف کرد. برخی بیماران هم به دلایل دیگر از مطالعه کناره‌گیری کردند. به نظر می‌رسد این دارو به‌طور کلی ایمن و قابل‌تحمل بوده است، اگرچه حدود یک‌سوم بیماران دچار ناهنجاری‌های تصویربرداری مرتبط با آمیلوئید (ARIA) شدند — که نشانه‌هایی از تورم یا خونریزی در مغز هستند. ARIA عارضه‌ی جانبی شناخته‌شده‌ای برای این داروها محسوب می‌شود، اما بیشتر موارد بدون اینکه بیماران متوجه شوند، برطرف شده‌اند. با این حال، دو بیمار دچار ARIA شدید شدند که باعث شد محققان درمان را متوقف کنند، اما پس از توقف درمان، این بیماران بهبود یافتند. هیچ مورد تهدیدکننده‌ی زندگی یا مرگ در طول مطالعه گزارش نشد.
در مجموع، این مطالعه اثبات قطعی این نیست که داروهای ضد آمیلوئید می‌توانند در این مرحله‌ی ابتدایی از آلزایمر مؤثر باشند. اما از آنجایی که این شکل از آلزایمر اساساً اجتناب‌ناپذیر است، این نتایج نخستین شواهد بالینی هستند که نشان می‌دهند ممکن است بتوان بیماری را درمان کرد.
با توجه به تأیید قبلی داروهای لکانماب (lecanemab) و دونانماب (donanemab) برای شکل کلاسیک این بیماری تخریب‌کننده‌ی عصبی، به نظر می‌رسد که این یافته‌ها چیزی واقعی را نشان می‌دهند.
سم گَندی (Sam Gandy)، معاون مرکز تحقیقات بیماری آلزایمر در مونت ساینای (Mount Sinai)، به Gizmodo گفت:
"ما از داده‌های مربوط به لکانماب و دونانماب می‌دانیم که آنتی‌بادی‌های ضد آمیلوئید (AAA) می‌توانند روند پیشرفت آلزایمر رایج و پراکنده را کند کنند."
او افزود:
"این مقاله نشان می‌دهد که استفاده از یک آنتی‌بادی ضد آمیلوئید متفاوت (گانتنروماب) می‌تواند پدیده‌ی مشابهی را در آلزایمر ارثی زودرس نشان دهد." 👀