در سال ۲۰۱۸، ستارهشناسان یک جفت ستاره کوتوله قهوهای را کشف کردند که در یک سیستم نادر به نام «دوتایی گرفتگر» (eclipsing binary) به دور یکدیگر میچرخند. مشاهدات بعدی نشان داد که این سامانه که 2M1510 نامیده شده، حتی خاصتر از چیزی است که در ابتدا تصور میشد.
پژوهشگران اعلام کردهاند که سیارهای فراخورشیدی به نام 2M1510 (AB) b را یافتهاند که در زاویهای ۹۰ درجهای — که مدار قطبی (polar orbit) نامیده میشود — نسبت به صفحهی مداری کوتولههای قهوهای به دور ستارگان میزبانش میچرخد. این کشف که با استفاده از «تلسکوپ بسیار بزرگ» (VLT) متعلق به رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) انجام شده، نخستین باری است که شواهد قوی از وجود یک «سیاره قطبی» که به دور یک جفت ستاره میگردد، ثبت شده است. جزئیات این کشف در مقالهای که چهارشنبه در مجلهی Science Advances منتشر شد، ارائه شده است.
آموری تریو، نویسندهی همکار این مطالعه و ستارهشناس دانشگاه بیرمنگام در بریتانیا، در بیانیهای از سوی ESO گفت:
«سیارهای که نه تنها به دور یک جفت ستاره، بلکه به دور یک جفت کوتوله قهوهای میچرخد و آن هم در مداری قطبی، واقعاً خارقالعاده و هیجانانگیز است.»
بر اساس این مطالعه، تاکنون ۱۶ سیاره فراخورشیدی کشف شدهاند که به دور جفت ستارگان میچرخند (سیارات «مداری بروندوتایی» یا circumbinary). با این حال، مدار این سیارات تقریباً همتراز با صفحهی مداری جفت ستارگان بوده است. پیش از این کشف، وجود سیستمی با سیارهای در مدار قطبی فقط به صورت نظری و بر پایهی شواهدی مانند دیسکهای تشکیلدهندهی سیاره که به صورت عمود بر جفت ستارگان کشف شده بودند، مطرح شده بود.
توماس بیکرافت، دانشجوی دکتری اخترشناسی و اخترفیزیک در دانشگاه بیرمنگام و نویسندهی اصلی این مطالعه، گفت:
«من از اینکه در کشف شواهد معتبر برای وجود چنین پیکربندیای مشارکت داشتهام، بسیار هیجانزدهام.»
افزون بر مدار قطبی این سیاره فراخورشیدی، خود جفت کوتوله قهوهای نیز به طور فوقالعادهای نادر است. آنها یک دوتایی گرفتگر را تشکیل میدهند؛ یعنی مدارشان طوری است که از دید ما بر روی زمین، هنگام چرخش به دور همدیگر، یکدیگر را میپوشانند. 2M1510 تنها دومین جفت کوتوله قهوهای شناختهشده از این نوع در علم است.
در حین مطالعهی این دو کوتوله قهوهای، تریو، بیکرافت و همکارانشان متوجه شدند که مدارهای این دو جسم به شکلی غیرعادی «هل داده شده» و «کشیده شده» است. این موضوع نشان میداد که احتمالاً سیارهای در یک صفحهی مداری غیرمعمول وجود دارد که گرانشش باعث این تغییرات شده است.